Czym jest melanina i jakie są jej rodzaje?
Naturalny pigment, który jest produkowany przez znajdujące się w skórze melanocyty – to właśnie melanina. Od jej ilości uzależniona jest barwa skóry oraz włosów, a po części także kolor tęczówek.
W organizmie człowieka występują trzy rodzaje melaniny:
- Eumelanina – najciemniejszy z pigmentów, który ma zabarwienie brązowo-czarne.
- Feomelanina – jaśniejszy odcień pigmentu, który ma kolor żółto-czerwony.
- Neuromelanina – pigment obecny w komórkach centralnego układu nerwowego. Jego stężenie wzrasta wraz z wiekiem, ale dokładna rola, jak i skutki wzrostu stężenia nie zostały ostatecznie poznane.
Odcień skóry oraz włosów każdej osoby jest uzależniony od nagromadzenia melaniny i od proporcji poszczególnych jej rodzajów.
W jaki sposób powstaje melanina?
Za produkcję melaniny są odpowiedzialne melanocyty – komórki skóry znajdujące się w warstwie podstawnej naskórka, mieszkach włosowych i oczach. Ich rolą jest synteza pigmentu oraz jego przechowywanie.
Produkcja melaniny jest regulowana przez enzym (tyrozynazę), który wpływa na przemianę tyrozyny w melaninę. U większości populacji produkcja melaniny utrzymywana jest na właściwym poziomie (zależnym od różnego rodzaju czynników), ale są też osoby cierpiące na nadmierną lub niewystarczającą produkcję tego barwnika.
Co ciekawe, za powstawanie plam starczych oraz za siwienie włosów odpowiadają właśnie nieprawidłowości w produkcji i przechowywaniu melaniny. Wraz z wiekiem zmienia się bowiem poziom produkcji tego pigmentu.
Jakie są funkcje melaniny?
Rolą melaniny jest nie tylko nadawanie ludzkiej skórze i włosom konkretnego odcienia. O wiele istotniejszą funkcją jest ochrona przed promieniowaniem UV. Melanina posiada zdolność do absorpcji i rozpraszania światła słonecznego, dzięki czemu zabezpiecza skórę przed negatywnym oddziaływaniem promieni UV – oczywiście do pewnego stopnia.
Łatwo zauważyć pewną prawidłowość – rdzenni mieszkańcy obszarów, które notują najwięcej słonecznych dni w ciągu roku, mają naturalnie ciemniejszą skórę i włosy od osób zamieszkujących miejsca o umiarkowanym lub chłodniejszym klimacie. To nie przypadek, ale ewolucyjne zabezpieczenie przed szkodliwym oddziaływaniem promieniowania UV. Wyższy poziom melaniny w skórze nadaje jej ciemnobrązowy, niemal czarny odcień, ale też chroni ją przed podatnością na poparzenia słoneczne.
Problemy z melaniną
Nie każdy może cieszyć się równomiernie wybarwioną skórą i włosami. U niektórych osób dochodzi do zaburzeń w funkcjonowaniu melanocytów i do problemów z syntezą melaniny. Problemy te mogą mieć charakter globalny (dotyczą wówczas całego organizmu) lub punktowy. Oto najczęstsze z nich:
- Albinizm (brak melaniny) – to schorzenie uwarunkowane genetycznie. Włosy osób dotkniętych albinizmem są białe lub kremowe, a skóra ma bardzo jasny odcień różu. Z uwagi na brak melaniny w skórze, osoby dotknięte albinizmem są szczególnie narażone na podrażnienia słoneczne, a także na rozwój nowotworów skóry.
- Melanizm (nadmiar melaniny) – najczęściej objawia się punktowym nagromadzeniem znamion skórnych i przebarwień.
- Bielactwo – kolejny rodzaj zaburzenia pigmentacji, który jednak ma charakter nabyty. Na skutek uszkodzenia melanocytów dochodzi do zahamowania syntezy melaniny. Objawem bielactwa jest obecność plam lub punktów o wiele jaśniejszych (niemal białych) od otaczającej je skóry. Z czasem obszarów dotkniętych bielactwem może przybywać.
Przebarwienia skórne, piegi, plamy soczewicowate lub melasma to efekty zaburzeń pigmentacji. Przyczyn takiego stanu rzeczy jest wiele (od czynników wrodzonych aż po kwestie hormonalne lub związane z procesem starzenia się), a każdy z tych problemów skórnych jest ściśle powiązany z melaniną lub raczej z zaburzeniami w jej produkcji i magazynowaniu.
